Prof. Dr. Ahmet YASER MÜSLÜMANOĞLU
Sağlık Bilimleri Üniversitesi
Son 50 yılda özellikle Fitoterapi bilim dalı 300 yıllık geçmişi olan milenyum tıbbının gündemine etkili bir şekilde girmiştir. İnsanın tabiatında(kadın-erkek) çocuk sahibi olmak çok büyük bir arzudur. Özellikle erkek kaynaklı infertilitede çok çeşitli tedavi yöntemleri bulunmaktadır.
Geleneksel ve tamamlayıcı tıpta bu ürünler yüzyıllardır kullanılmaktadır. Doğu Akdeniz’den Orta Asya’da yetişen, “çakşır otu” adıyla anılan Ferula cinsine ait bitkilerin birçok hastalığın tedavisinde kullanıldığı görülmektedir. 150 türü olan Ferula bitkisi, Ortadoğu’da potansiyel bir afrodizyak olarak kullanılmaktadır. Fitoöstrojenik aktif maddeleri izoflavonlar ve ferutinindir. Ferutininin sıçan ME’inde NO sentaz aktivitesini, 100 μg/mL konsantrasyonda, %49 oranında artırdığını göstermiştir.1
Lepidium meyeni’nin (MACA) bir akrozom reaksiyonunu indükleyerek ve sperm hareketliliğini artırarak in vitro fertilizasyon oranlarını iyileştirilmiştir. Lepidium meyeni yani MACA bitkisinin kullanıldığı bir çalışmada, infertilite tanısı konan deneklerde, MACA’ nın, spermatogenezis ve spermatik kaliteye etkisi araştırılmıştır. MACA ile yapılan tedavinin tüm ölçülen spermatik değerlerini (sayısı, hareketlilik, canlılık, morfoloji) iyileştirdiğini göstermiştir.
İdiyopatik oligoastenoteratospermili toplam 212 kısır erkeğe, günde 300 mg Koenzim Q10 verilerek yapılan 26 haftalık tedavinin ardından tedavisiz geçen 30 haftanın sonucunda; sperm yoğunluğu ve hareketliliğinde önemli gelişme görülmüştür (her biri p=0.01) KoenzimQ10 tedavi süresi (r=0.46, p=0.03) ile sperm motilitesi (r=0.45, p=0.04) ve sperm morfolojisi (r=0.34, p=0.04) arasında pozitif korelasyon bulunmuştur.
Diğer bir çalışmada, 44 infertil erkek ve 176 fertil erkeklerden alınan semenlerdeki B12 vitamini, folat ve reaktif oksijen türlerine (ROS) bakılmıştır. ROS üretim seviyeleri ile spermin morfolojik kusuru arasında pozitif bir ilişki gözlenmiştir (P <0.01). Semendeki B12, folat ve ROS seviyeleri arasında anlamlı negatif ilişki olduğu sonuca varılmıştır (P <0.01). Spermin morfolojik kusurunda ROS’ un artmasının, düşük sperm kalitesi ve insan kısırlığına bağlı en önemli faktörlerden biri olduğu sonucuna varılmıştır.
C vitamininin sperm kalitesini artırdığı ve spermi DNA hasarından koruduğu gösterilmiştir; kromozomal kusurları azaltmaya yardımcı olur. C vitamini, serbest radikallere bağlı olarak spermi oksidatif hasara karşı korur.
Arı sütünün, bir antioksidan ve anti-kanser ajanı olmasının yanı sıra birçok terapötik etkiye sahip olduğu bildirilmiştir. Bu çalışmada, sıçan prostat dokusunda Siklofosfamid (CP) aşırı dozunun toksik etkilerini iyileştirmede; arı sütünün, CP ile birlikte uygulanması, bu biyokimyasal ve histolojik değişiklerde gözle görülür bir iyileşme gözlenmiştir.
Selenyum, normal testis gelişimi, spermatogenez ve spermatozoa motilitesi ve fonksiyonu için vazgeçilmez bir elementtir.
Yapılan bir araştırmada, yeterli B9 ve B12 vitamini tüketiminin, farklı Metilentetrahidrofolat redüktaz (MTHFR) polimorfizmlerine sahip erkeklerin sperm parametrelerini, özellikle de T aleli genotiplerini etkilediğini göstermiştir. T aleli olan erkeklerde, B9 ve B12 vitamini alımının toplam homosistein azalması ve semen parametrelerinin iyileştirilmesi üzerindeki kritik etkileri gözlemlenmiştir.
Bu çalışmalar göz alındığında bitkisel ürünlerin faydaları yadsınamaz bir gerçek olarak önümüzde durmaktadır ve giderek artan bir yüzde ile günlük pratiğimize girmişlerdir. Bu konuda ileri çalışmalar gerekmektedir. Biz de kendi Enstitümüzde bu tür çalışmalara büyük vakit ayırmaktayız. En kısa zamanda çalışmalarımızın sonuçlarını yayımlamak en büyük arzumuzdur.
