KİMYAGER DOKTOR CEVAD MAZHAR BEY VE BİYOKİMYA VE SINAÎ KİMYA ÖĞRETİMİ ÜZERİNE
Pandeminin gölgesindeki ikinci yılımızı bitirirken Prof. Dr. Emre Dölen uzun yıllardır üzerinde çalıştığı bir kitabı yayınladı. Sizlere zaman zaman Emre Hoca’nın yayınladığı kitapları buradan tanıtıyorum.
Prof. Dölen, 2016 yılından beri Darülfünun dönemindeki kimya hocalarının biyo bibliyografyalarını “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Kimyacılar” başlığı altında yayınlıyor. Son kitapla birlikte bu dizi tamamlanmıştır. Toplamda sekiz kitaptan oluşan dizideki kitaplar şunlardır:
1. Veteriner Kimyager Ord. Prof. Fazlı Faik Yeğül (1882- 1965) (İstanbul: Türkiye Kimya Derneği Yayınları No. 25, 2016), IV+74 s.
2. Umûmi Kimya Müderrisi Mustafa Hakkı Nalçacı (1881-1953) (İstanbul: Türkiye Kimya Derneği Yayınları No. 26, 2016), IV+84 s.
3. Eczacı Kimyager Organik ve Analitik Kimya Müderrisi Ömer Şevket Öncel (1880-1950) (İstanbul: Türkiye Kimya Derneği Yayınları No. 27, 2016), X+196 s.
4. Kimyager Dr. Ali Rıza Bey (1867-1904) (İstanbul: Türkiye Kimya Derneği Yayınları No. 30, 2017), VIII+172 s.
5. Eczacı Kimyager Anorganik ve Analitik Kimya Müderrisi Ligor Bey (1877-1956) (İstanbul: Türkiye Kimya Derneği Yayınları No. 31, 2017), VIII+175 s.
6.Türkiye’de Modern Kimyanın Öncülerinden Kırımlı Dr. Aziz Bey (1840-1878) (İstanbul: Türkiye Kimya Derneği Yayınları No. 37, 2019), VIII+202 s.
7. Türkiye’de Analitik Kimyanın Öncülerinden Kimyager Dr. Phil. Mehmed Arif Beylikçi (1865-1942) (İstanbul: Türkiye Kimya Derneği Yayınları No. 38, 2019), VIII+196 s.
8. Kimyager Dr. Cevad Mazhar Bey (1870-1934) ve Darülfünun Fen Fakültesi’nde Biyokimya ve Sınaî Kimya Öğretimi (İstanbul: Türkiye Kimya Derneği Yayınları No. 46, 2021),XII+332.
Bu sayıda Kimyager Doktor Cevad Mazhar Bey’in biyobibliyografyası ve biyokimya ve sınaî kimya öğretimini konu alan son kitap üzerinde duracağız.
Kitap dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Cevad Mazhar Bey’in Tıbbiye’deki ve Viyana’daki eğitim hayatı, Hamidiye Etfal Hastahâne-i Âlisi ve Mektebi Tıbbiye-i Şâhâne’nin Kimya Laboratuvarı ile Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye’deki çalışma dönemleri incelenmiştir. Aynı bölümde Cevad Mazhar Bey’in Rusya’daki esaret dönemi ve Türk Kimyagerler Cemiyeti’ne üye olması ve başkanlığa giden süreci incelenmiştir. Bu bölümün son kısmında Cevad Mazhar Bey’in intiharı ve vefatının ardından hakkında çıkan yazılar irdelenmiştir.
İkinci bölümde Cevad Mazhar Bey’in yazdığı kitaplar ve makaleler incelenirken, yetiştirdiği asistanlar hakkında da biyografik bilgi vermiştir.
Üçüncü bölümde Darülfünun Fen Fakültesi’nde 1909-1933 yılları arasında biyokimya öğretimi ve bu dersin kitapları incelenmiştir.
Dördüncü bölümde Darülfünun Fen Fakültesi’nde 1915-1933 yılları arasında sınaî kimya öğretimi ve bu dersin kitapları incelenmiştir.
Kitabın sonuna ek olarak araştırma sırasında incelenen belgelerin orijinalleri ve transpriksiyolu/transliterasyonlu halleri verilmiştir. İncelenen belgelerin orijinallerinin ek
olarak sunulması ileride başka araştırmacılara büyük kolaylık sağlayacaktır.
Özetle bu kitap ülkemizdeki yükseköğretim ve kimya tarihi alanında büyük bir eksikliği kapatmıştır. Hoca’dan aldığım son havadislere göre şimdilerde Eczacı Kimyager Joseph Zanni dosyasını raftan çıkartmış. Zanni’nin evrakı üzerine çalışmaya başlamış bile. Bu havadis çok geçmeden okumamız gereken bir kitabın daha geleceğine işaret
ediyor.
Bu yeni kitap için Hoca’ya teşekkürlerimi sunuyorum.
