GÜNEŞTEN KORUNMADA GÜNCEL YAKLAŞIMLAR

Güneş ışığı, sağlığımız için D vitamini sentezi gibi birçok nedenle gereklidir. Ancak ultraviyole (UV) radyasyon (290 ila 400nm); güneş yanığı, foto-yaşlanma ve cilt kanseri de dahil olmak üzere insan derisi üzerindeki çeşitli akut ve kronik zararlı etkilerden sorumludur. Ultraviyole radyasyona maruz kalma ile ilgili olası zararları önlemek veya azaltmak için güneşin yoğun olduğu saatlerde güneşe maruz kalmamak, güneş koruyucu giysiler ve güneş koruyucu içeren kremler kullanmak çok önemlidir.

Dünya yüzeyine ulaşan UV radyasyonunun yaklaşık yüzde 95’i ultraviyole A’dır (UVA) (320 ila 400 nm). UVA 2 farklı dalga boyundan oluşur. UVA bandının aklaşık yüzde 25’ini oluşturan UVA2 (320 ila 340nm), cilt üzerinde UVB’yle benzer etkiler yaratır. UVA1 (340
ila 400 nm), UVA2’den daha az güçlüdür ve eritem yapma olasılığı daha azdır. UVA, foto-yaşlanmaya katkıda bulunur, pigment koyulaşmasında önemli bir role sahiptir ve cilt kanserojenezinde rol oynayabilir.

Dünyanın yüzeyine ulaşan UV radyasyonunun sadece yüzde 5’i ultraviyole B’dir (UVB) (290 – 320 nm), biyolojik olarak en aktif dalga boylarını içerir. UVB; güneş yanığı, inflamasyon, hiperpigmentasyon ve fotokarsinogenezden sorumludur.1,2

Güneş Koruyucular:
Güneş koruyucular, ultraviyole (UV) dalga boyu aralığında radyasyonu yansıtan veya absorbe eden filtreler içeren topikal preparatlardır. Güneş  koruyucular organik (eski adıyla kimyasal güneşten  koruyucular olarak bilinir) ve inorganik (eskiden fiziksel-mineral güneşten koruyucular olarak bilinir) olarak sınıflandırılır. Kullanılan organik kelimesi doğal
yollarla üretilmek ya da bitkisel olmak gibi bir anlam  ifade etmemektedir.

Geniş spektrumlu güneş koruyucuları genellikle hem ultraviyole B (UVB) hem de ultraviyole A (UVA) radyasyonunu absorbe edebilen güneş koruyucu ürünlerinin kombinasyonlarıdır.

Güneşten korunma faktörü (SPF):
Güneş koruyucunun, öncelikle UVB’den kaynaklanan güneş yanığı reaksiyonuna karşı koruma yeteneğini ölçer. SPF, korunmasız cilt ile karşılaştırıldığında, güneşten korunan ciltte (minimal eritem dozu) fark edilebilir eriteme neden olabilen minimum güneş radyasyon dozu oranını ifade eder. SPF 15, 30 ve 50 güneşten koruyucu ürünler tarafından emilen
UVB radyasyon miktarı sırasıyla yüzde 93, 97 ve 98’dir. SPF> 50 olan ürünler UV radyasyonundan korunmada sadece önemsiz bir artış sağlar.

Kimler güneş koruyucu kullanmalıdır?
Cilt fototipine bakılmaksızın tüm bireyler, ultraviyol (UV) radyasyonunun olası olumsuz etkilerine maruz kalırlar. Bu nedenle güneş koruyucu kullanımı tüm bireyler için faydalı olacaktır. Ancak güneş koruyucular, akut (güneş yanığı) ve aşırı güneş ışınlarına maruz
kalmanın olumsuz kronik etkilerine (foto-yaşlanma, cilt kanseri) karşı daha duyarlı olan açık tenli (fototipler I, II ve III) kişiler için özellikle yararlıdır.

Açık tenli bireyler, güneşli havalarda, özellikle de yüksek miktarda güneşlenme olan bölgelerde dış mekân aktiviteleri gerçekleştirirken, güneş koruma faktörüne (SPF) 30 veya daha yüksek olan geniş spektrumlu güneş koruyucuları kullanmalıdır. SPF 15 içeren güneşten koruyucu ürünler genellikle günlük kullanım için önerilir. SPF 30 veya daha yüksek olan geniş spektrumlu güneş kremi ürünleri, dış mekânda zaman geçirme, spor, deniz ve havuzda zaman geçirme gibi eğlence aktivitelerini gerçekleştiren kişiler için önerilmektedir.

Bebekler ve Küçük Çocuklar:
Bebeklerde olgunlaşmamış bir cilt bariyeri olduğundan, bebeklerde kullanılacak güneş koruyucu ürünler cildi ve gözleri tahriş edici olmamalıdır ve düşük hassasiyet potansiyeline sahip olmalıdır. Çocuklarda güneşten koruyucular için advers reaksiyonların sıklığı bilinmemesine rağmen, kimyasal filtreler nedeni ile ışığa duyarlılık ve alerjik kontakt dermatit bildirilmiştir.4,6 Yağ bazlı mineral filtreler (yani, titanyum dioksit, çinko oksit) emülsiyonları, bebekler ve çocuklar için daha iyidir, çünkü geniş spektrumlu koruma sağlarlar ve minimum tahrişe, hassasiyete ve cilde minimum nüfuz etme potansiyeline sahiptirler.

Ne kadar güneş kremi sürmeli?
Güneş kremlerinin kullanımı için doz önerilerinde çay kaşığı ölçüleri olsa da günümüzde çay kaşıkların çok farklı büyüklüklerde olmaları ve uygulama zorluğu nedeniyle daha standart metotlar tercih edilmelidir. Günümüzde “Parmak ucu ünitesi” dermatolojide kullanılacak krem veya merhem miktarını ölçmek için kullanılır. 1 parmak ucu ünitesi 0.5 mg krem içerir.
Güneş kremi için vücut 11 bölgeye ayrılmıştır. Her bir bölgeye 2 mg/cm2 yüzey yoğunluğuna ulaşmak için yaklaşık 3g krem sürmek gereklidir. Bu nedenle her bölgeye en az 6 parmak ucu ünitesi uygulanmalıdır.

Güneş kremi için 11 vücut bölgesi
1. Baş, boyun ve yüz
2. Sol kol
3. Sağ kol
4. Üst sırt
5. Alt sırt
6. Üst ön gövde
7. Alt ön gövde
8. Sol üst bacak ve uyluk
9. Sağ üst bacak ve uyluk
10.Sol alt bacak ve ayak
11. Sağ alt bacak ve ayak

Uygulama Zamanı:
Uygulamanın zamanı önemlidir. Güneşten koruyucular, cilt üzerinde koruyucu bir film oluşmasını sağlamak için güneşe maruz kalmadan 15 ila 30 dakika önce uygulanmalıdır. Güneş koruyucu uygulamadan sonra giyinmek için en az birkaç dakika (ideal olarak,
10 ila 20 dakikadır) beklenmesi önerilir. En az iki saatte bir yeniden uygulama gereklidir.

Güneş koruyucu ve D vitamini:
D vitamini sentezi için güneşe maruz kalma gerekti ğinden, foto-koruyucu önlemlerin D vitamini eksikliğine yol açabileceği endişesi ortaya çıkmıştır. Güneş kremi kullanımının kutanöz D vitamini üretimini önemli ölçüde baskıladığını gösteren randomize ya da uzun süreli gözlem çalışmaları yoktur. 7,8 Ancak deneysel ortamlarda, ultraviyole B’ye maruz
kalmadan önce yeterli miktarda güneş koruyucu uygulanmasının D vitamini üretiminin büyük ölçüde azaldığı görülmektedir.7,9,11 Bu nedenle sıkı fotoprofektif önlemler alması gereken hastalarda yeterli D vitamini seviyesine ulaşmak için oral D vitamini takviyesi önerilebilir.

Yapılan birçok randomize çalışma güneş koruyucu ürünlerin kullanımının melanoma gibi bir çok cilt kanseri insidansını azalttığına dair güçlü kanıtlar sağlamıştır12. Bu nedenle yaz aylarında güneş koruyucu ürünlerin kullanması konusunda hastalara bilgi vermeliyiz.

Hangi güneş koruyucu bana daha uygun?
Güneş koruyucu kremler içeriklerinde bazı yardımcı etken maddeler içerirler. Bu etken maddeler farklı cilt tiplerinin, farklı ihtiyaçlarına yardımcı olabilir. Örneğin yaz aylarında sebium artışına bağlı olarak cildinde parlama yaşayan bir bireyin, parlama karşıtı etken
madde içeren bir güneş koruyucu kullanması hem güneş koruma ihtiyacını karşılarken hem de ciltte daha mat bir görüntü sağlar.

Terleme, yüzme ve yoğun spor yapılacağı zamanlarda suya dayanıklı ve uzun süre kalıcılığı olan güneş koruyucu ürünleri tercih etmek daha faydalı olacaktır. Göz çevresine de güneş kremi uygulama yapacak olan hastalar ya da göz çevresi için tedavi aldıkları süre boyunca güneş koruyucu kullanması gereken hastalar, göz çevresinde kullanıma uygun olarak üretilmiş özel ürünler kullanmaları faydalıdır. Bazı markalarda lense temas etmesi durumundaki etkiler hakkında da klinik çalışmalar yapılmıştır. Bu neden güneş kremi
seçimi yaparken kozmetik bir marka yerine dermokozmetik bir ürün tercih etmek çok önemlidir. Çünkü güneşten korunma kozmetik bir ihtiyaçtan daha çok tıbbi bir gerekliliktir. Makyaj sonrası kullanım tercih eden hastalar için ise, makyaj ürünleri ile geçimli sprey ürünler eczanelerde mevcuttur. Güneş kremi seçiminde eczacınıza danışmanız
doğru ürün tercihi için çok önemlidir.

Güneş koruyucuların içeriğinde bulunan yardımcı maddeler ne işe yarar?
• Shea yağı: tahriş olan, kızaran ve kuruyan ciltlerde nemlendirici etki sağlar. Kaşıntıları azaltır. Bebek ürünlerinin içeriğinde bulunur.
• Avokado yağı: Cilt bariyerini güçlendirir, epidermis üzerinde bir tabaka oluşturarak cildin nemini korur. Göz altı gibi hassas bölgelere sürülebilir. Bebek ürünlerinin içeriğinde bulunur.
• Jojoba yağı: Avokado yağına benzer etkileri vardır. Cilde esneklik verir. Bebek ürünlerinin içeriğinde bulunur.
• Niasinamid: B3 vitaminidir. Kızarıklıkları azaltır, yatıştırıcı etkisi vardır, ciltte leke oluşumunu önler ve var olan lekeleri azaltır. Akne oluşumunu azaltır.
• Salisilik asit: Akne tedavisinde sıklıkla kullanılan bir etken maddedir. Ciltte soyucu bir etki göstererek cildinizi ölü hücrelerden arındırır. Gözeneklerin tıkanmasını önler.
• Kil: Parlama karşıtı etki gösterir.
• Gliserin: Nemlendirici etki için kuru ciltler için üretilmiş ürünlerin içeriğinde bulunabilir.
• E vitamini: Nemlendirici ve antioksidan etkisi nedeni ile güneş ürünlerinin içeriğinde bulunabilir.
• Centella asiatica: Ciltteki tahrişi azaltır. Yara iyileşmesini hızlandırır ve cilt onarımına katkı sağlar.
• Hyaluronik asit: En iyi nemlendirici etken maddelerden biridir. Ciltte su tutulumunu artırır. Kırışıklık oluşumunu önler ve cilde sıkılık verir. Genelde yaşlanma karşıtı ürünlerin içeriğinde bulunur.
• LHA: Salisilik asit gibi soyucu etkiye sahiptir. Gözenekleri arındırır, daha pürüzsüz bir cilt
oluşumuna katkı sağlar. Salisilik asit ve glikolik asit kadar yoğun etkisi olmaması nedeni ile daha hassas ciltlerde kullanılabilir. Cildi yeniler ve eski lekelerinin görünümünü azaltır.
• Beta karoten: Genelde bronzan yağların içeriğinde bulunur. Bronzlaşmayı kolaylaştırır.
• Baikalin: Antioksidan etki sağlar.
• C vitamini: Melanin üretimini azaltır. Cilde aydınlatıcı etki sağlar. Antioksidandır, kolajen sentezini uyarır ve kırışıklık karşıtı bir etki oluşturur.
• Rezorsinol: Kimyasal peelinglerde de kullanılan maddedir. Cildi soyucu etkisi vardır. Keratolitik etkisi vardır. Bu etki sayesinde sivilce, kalınlaşmış cilt dokusunda tedavi edici etkileri vardır. Leke tedavisinde kullanılır. Uzun sürekli, yüksek doz kullanım hassasiyet oluşturabilir.
• ProceradTM: Leke karşıtı etki sağlar.
• Termal su: yatıştırıcı, onarıcı etkisi vardır.
• AirliciumTM: Sebumu içine hapsederek parlamayı önler.  Her bireyin güneş koruyucu krem ihtiyacı farklıdır. Bu nedenle kişinin cilt tipine, ten rengine ve diğer sağlık sorunlarına bakarak en uygun koruyucu ürünün seçilmesinde fayda vardır. Güneş yanıksız, bol kahkahalı, sağlıklı bir yaz diliyorum.

Kaynaklar:
1. de Gruijl FR, Rebel H. Early events in UV carcinogenesis–DNA damage, target cells and mutant p53 foci. Photochem Photobiol. 84(2):382-387.
2. Yaar M, Gilchrest BA. Photoageing: mechanism, prevention and therapy. Br J Dermatol.
2007;157(5):874-887.
3. Baron ED. Selection of sunscreen and sun-protective measures. UpToDate. Published 2019. Accessed May 20, 2019.
4. Ferriols AP, Boniche AA. Photoallergic eczema caused by sunscreens in a 12-year-old girl. Contact Dermatitis. 2000;43(4):229-230.
5. Dumon D, Dekeuleneer V, Tennstedt D, Goossens A, Baeck M. Allergic contact dermatitis caused by octocrylene in a young child. Contact Dermatitis. 2012;67(4):240-242.
6. Cook N, Freeman S. Photosensitive dermatitis due to sunscreen allergy in a child. Australas J Dermatol. 2002;43(2):133-135.
7. Norval M, Wulf HC. Does chronic sunscreen use reduce vitamin D production to insufficient levels?  Br J Dermatol. 2009;161(4):732-736.
8. Springbett P, Buglass S, Young AR. Photoprotection and vitamin D status. J Photochem Photobiol B. 2010;101(2):160-168.
9. Linos E, Keiser E, Kanzler M, et al. Sun protective behaviors and vitamin D levels in the US population: NHANES 2003-2006. Cancer Causes Control. 2012;23(1):133-140.
10.Faurschou A, Beyer DM, Schmedes A, Bogh MK, Philipsen PA, Wulf HC. The relation between sunscreen layer thickness and vitamin D production after ultraviolet B exposure: a randomized clinical trial. Br J Dermatol. 2012;167(2):391-395.
11. Diehl JW, Chiu MW. Effects of ambient sunlight and photoprotection on vitamin D status. Dermatol Ther. 23(1):48-60.
12. . Green AC, Williams GM, Logan V, Strutton GM. Reduced melanoma after regular sunscreen use: randomized trial follow-up. J Clin Oncol. 2011;29(3):257-263.