Güneşten Korunma

Güneş ışığı, psikiyatrik sağlık üzerinde çok önemli etkileri olduğu gibi, D vitamini sentezi içinde gereklidir. Ancak ultraviyole (UV) radyasyon (290 ila 400 nm); güneş yanığı, foto-yaşlanma ve cilt kanseri de dahil olmak üzere insan derisi üzerindeki çeşitli akut ve kronik zararlı etkilerden sorumludur.

Dünyanın yüzeyine ulaşan UV radyasyonunun sadece yüzde 5’i ultraviyole B’dir (UVB) (290 – 320 nm), biyolojik olarak en aktif dalga boylarını içerir. UVB; güneş yanığı, inflamasyon, hiperpigmentasyon ve fotokarsinogenezden sorumludur.

Dünya yüzeyine ulaşan UV radyasyonunun yaklaşık yüzde 95’i ultraviyole A’dır (UVA) (320 ila 400 nm). UVA 2 farklı dalga boyundan oluşur. UVA bandının yaklaşık yüzde 25’ini oluşturan UVA2 (320 ila 340 nm), cilt üzerinde UVB’yle benzer etkiler yaratır. UVA1 (340 ila 400 nm), UVA2’den daha az güçlüdür ve eritem yapma olasılığı daha azdır. UVA, foto-yaşlanmaya katkıda bulunur, pigment koyulaşmasında önemli bir role sahiptir ve cilt kanserojenezinde rol oynayabilir^1,2.

Ultraviyole radyasyona maruz kalma ile ilgili olası zararları önlemek veya azaltmak için güneşin yoğun olduğu saatlerde güneşe maruz kalmamak, güneş koruyucu giysiler ve güneş koruyucu içeren kremler kullanmak çok önemlidir.

Güneş Koruyucular:

Güneş koruyucular, ultraviyole (UV) dalga boyu aralığında radyasyonu yansıtan veya absorbe eden filtreler içeren topikal preparatlardır. Güneş koruyucular organik (eski adıyla kimyasal güneşten koruyucular olarak bilinir) ve inorganik (eskiden fiziksel-mineral güneşten koruyucular olarak bilinir) olarak sınıflandırılır. Kullanılan organik kelimesi doğal yollarla üretilmek ya da bitkisel olmak gibi bir anlam ifade etmemektedir.

Geniş spektrumlu güneş koruyucuları genellikle hem ultraviyole B (UVB) hem de ultraviyole A (UVA) radyasyonunu absorbe edebilen güneş koruyucu ürünlerinin kombinasyonlarıdır.

Güneşten korunma faktörü (SPF):

 Güneş koruyucunun, öncelikle UVB’den kaynaklanan güneş yanığı reaksiyonuna karşı koruma yeteneğini ölçer. SPF, korunmasız cilt ile karşılaştırıldığında, güneşten korunan ciltte (minimal eritem dozu) fark edilebilir eriteme neden olabilen minimum güneş radyasyon dozu oranını ifade eder. SPF 15, 30 ve 50 güneşten koruyucu ürünler tarafından emilen UVB radyasyon miktarı sırasıyla yüzde 93, 97 ve 98’dir. SPF, deniz seviyesinde dünyaya ulaşan toplam UV radyasyonunun yüzde 95’ini kapsayan UVA’dan korunmayı yeterince ölçmemektedir. Güneşten koruyucular tarafından sağlanan UVA koruma derecesi hakkında yeterli bilgi bulunmaması FDA’nın 2012’de yürürlüğe giren güneş koruyucu ürünleri etiketlemek için yeni düzenlemeler yapmasına neden olmuştur. Yeni düzenlemelere göre, yalnızca FDA’nın UVA ve UVB ışınlarına karşı korunma testini geçen güneş kremi ürünleri “geniş spektrumlu” olarak etiketlenmesini önermektedir.

Kimler güneş koruyucu kullanmalıdır?

 Cilt fototipine bakılmaksızın tüm bireyler, ultraviyole (UV) radyasyonunun olası olumsuz etkilerine maruz kalırlar. Bu nedenle güneş koruyucu kullanımı tüm bireyler için faydalı olacaktır. Ancak güneş koruyucular, akut (güneş yanığı) ve aşırı güneş ışınlarına maruz kalmanın olumsuz kronik etkilerine (foto-yaşlanma, cilt kanseri) karşı daha duyarlı olan açık tenli (fototipler I, II ve III) kişiler için özellikle yararlıdır.

Açık tenli bireyler, güneşli havalarda, özellikle de yüksek miktarda güneşlenme olan bölgelerde dış mekan aktiviteleri gerçekleştirirken, güneş koruma faktörüne (SPF) 30 veya daha yüksek olan geniş spektrumlu güneş koruyucuları kullanmalıdır. SPF ve UVB radyasyonunun emilimi arasındaki ilişki doğrusal değildir. Aslında, yeterli miktarda uygulandığında, SPF 15, 30 ve 50 güneşten koruyucu ürünler tarafından emilen UVB radyasyon miktarı sırasıyla yüzde 93, 97 ve 98’dir. SPF> 50 olan ürünler UV radyasyonundan korunmada sadece önemsiz bir artış sağlar. SPF 15 içeren güneşten koruyucu ürünler genellikle günlük kullanım için önerilir. SPF 30 veya daha yüksek olan geniş spektrumlu güneş kremi ürünleri, dış mekanda zaman geçirme, spor, deniz ve havuzda zaman geçirme gibi eğlence aktivitelerini gerçekleştiren kişiler için önerilmektedir.

Bebekler ve Küçük Çocuklar:

 Amerikan Pediatri Akademisi, altı aydan küçük bebeklerde güneş koruyucu ürünlerinin kullanılmamasını önerir. Bununla birlikte, yeterli kıyafet ve gölge bulunmadığında, bebeğin yüzü ve ellerin arkası gibi küçük alanlara en az 15 SPF içeren en az miktarda güneş koruyucu uygulanabilir.

Bebeklerde olgunlaşmamış bir cilt bariyeri olduğundan, bebeklerde kullanılacak güneş koruyucu ürünler cildi ve gözleri tahriş edici olmamalıdır ve düşük hassasiyet potansiyeline sahip olmalıdır. Çocuklarda güneşten koruyucular için advers reaksiyonların sıklığı bilinmemesine rağmen, organik filtreler nedeni ile ışığa duyarlılık ve alerjik kontakt dermatit bildirilmiştir^4–6. Yağ bazlı inorganik filtreler (yani, titanyum dioksit, çinko oksit) emülsiyonları, bebekler ve çocuklar için organik filtrelere tercih edilir, çünkü geniş spektrumlu koruma sağlarlar ve minimum tahrişe, hassasiyete ve cilde minimum nüfuz etme potansiyeline sahiptirler.

 Ne kadar güneş kremi sürmeli?

Güneş kremlerinin kullanımı için doz önerilerinde çay kaşığı ölçüleri olsa da günümüzde çay kaşıkların çok farklı büyüklüklerde olmaları ve uygulama zorluğu nedeniyle daha standart metotlar tercih edilmelidir. Günümüzde “Parmak ucu ünitesi” dermatolojide kullanılacak krem veya merhem miktarını ölçmek için kullanılır. 1 parmak ucu ünitesi 0.5 mg krem içerir. Güneş kremi için vücut 11 bölgeye ayrılmıştır. Her bir bölgeye 2 mg/cm² yüzey yoğunluğuna ulaşmak için yaklaşık 3g krem sürmek gereklidir. Bu nedenle her bölgeye en az 6 parmak ucu ünitesi uygulanmalıdır.

Güneş kremi için 11 vücut bölgesi

1. Baş, boyun ve yüz
2. Sol kol
3. Sağ kol
4. Üst sırt
5. Alt sırt
6. Üst ön gövde
7. Alt ön gövde
8. Sol üst bacak ve uyluk
9. Sağ üst bacak ve uyluk
10. Sol alt bacak ve ayak
11. Sağ alt bacak ve ayak

Uygulama Zamanı:

Uygulamanın zamanı önemlidir. Güneşten koruyucular, cilt üzerinde koruyucu bir film oluşmasını sağlamak için güneşe maruz kalmadan 15 ila 30 dakika önce uygulanmalıdır. Güneş koruyucu uygulamadan sonra giyinmek için en az birkaç dakika (ideal olarak, 10 ila 20 dakikadır) beklenmesi önerilir. En az iki saatte bir yeniden uygulama gereklidir.

Güneş koruyucu ve D vitamini:

D vitamini sentezi için güneşe maruz kalma gerektiğinden, foto-koruyucu önlemlerin D vitamini eksikliğine yol açabileceği endişesi ortaya çıkmıştır. Güneş kremi kullanımının kutanöz D vitamini üretimini önemli ölçüde baskıladığını gösteren randomize ya da uzun süreli gözlem çalışmaları yoktur^7,8. Ancak deneysel ortamlarda, ultraviyole B’ye maruz kalmadan önce yeterli miktarda güneş koruyucu uygulanmasının D vitamini üretiminin büyük ölçüde azaldığı görülmektedir^7,9–11. Bu nedenle sıkı fotoprofektif önlemler alması gereken hastalarda yeterli D vitamini seviyesine ulaşmak için oral D vitamini takviyesi önerilebilir.

Yapılan birçok randomize çalışma güneş koruyucu ürünlerin kullanımının melanoma gibi bir çok cilt kanseri insidansını azalttığına dair güçlü kanıtlar sağlamıştır¹². Bu nedenle yaz aylarında güneş koruyucu ürünlerin kullanması konusunda hastalara bilgi vermeliyiz. Herkese sağlıklı, mutlu, huzurlu bir yaz tatili diliyorum.

Kaynaklar:

1. de Gruijl FR, Rebel H. Early events in UV carcinogenesis–DNA damage, target cells and mutant p53 foci. Photochem Photobiol. 84(2):382-387.
2. Yaar M, Gilchrest BA. Photoageing: mechanism, prevention and therapy. Br J Dermatol. 2007;157(5):874-887.
3. Baron ED. Selection of sunscreen and sun-protective measures. UpToDate. Published 2019. Accessed May 20, 2019.
4. Ferriols AP, Boniche AA. Photoallergic eczema caused by sunscreens in a 12-year-old girl. Contact Dermatitis. 2000;43(4):229-230.
5. Dumon D, Dekeuleneer V, Tennstedt D, Goossens A, Baeck M. Allergic contact dermatitis caused by octocrylene in a young child. Contact Dermatitis. 2012;67(4):240-242.
6. Cook N, Freeman S. Photosensitive dermatitis due to sunscreen allergy in a child. Australas J Dermatol. 2002;43(2):133-135.
7. Norval M, Wulf HC. Does chronic sunscreen use reduce vitamin D production to insufficient levels? Br J Dermatol. 2009;161(4):732-736.
8. Springbett P, Buglass S, Young AR. Photoprotection and vitamin D status. J Photochem Photobiol B. 2010;101(2):160-168.
9. Linos E, Keiser E, Kanzler M, et al. Sun protective behaviors and vitamin D levels in the US population: NHANES 2003-2006. Cancer Causes Control. 2012;23(1):133-140.
10. Faurschou A, Beyer DM, Schmedes A, Bogh MK, Philipsen PA, Wulf HC. The relation between sunscreen layer thickness and vitamin D production after ultraviolet B exposure: a randomized clinical trial. Br J Dermatol. 2012;167(2):391-395.
11. Diehl JW, Chiu MW. Effects of ambient sunlight and photoprotection on vitamin D status. Dermatol Ther. 23(1):48-60.
12. Green AC, Williams GM, Logan V, Strutton GM. Reduced melanoma after regular sunscreen use: randomized trial follow-up. J Clin Oncol. 2011;29(3):257-263.