ÇOCUKLARDA ÖKSÜRÜK VE BAL
Çocuklarda en sık hastaneye başvuru nedeni ateştir. Öksürük ise ateşten sonra ikinci en sık hastaneye başvur nedenidir. Ebeveynler çocukta inatçı ve geçmeyen öksürük semptomu
olduğunda oldukça endişelenirler. Maalesef öksürük, çocuklarda okula gidememe nedenleri arasında oldukça önemli bulgulardan biridir. Öksürüğün en sık nedeni ise soğuk algınlığıdır. Soğuk algınlığı yaşayan hastaların %25 aynı zamanda gece öksürüğünden de şikayetçidir. Her yıl 29.5 milyon hasta öksürük nedeni ile hastaneye başvurur ve 2 milyon Dolar öksürük nedenli hastalıkların tedavisinde kullanılır1.
Çocuklarda öksürük mekanizması yetişkinlerden farklıdır. Çocuklar küçük yetişkinler değildir, bu nedenle tedavi yaklaşımı muhakkak onlara özgü olmalıdır. Solunum yolları çocuklarda morfoloji ve fizyolojik olarak sürekli gelişmektedir. Öksürük refleksi yaklaşık 5 yaş civarında olgunlaşır2. Yetişkinden farklı olarak çocuklar post viral öksürüğe daha duyarlıdır. Çocuklarda viral bir üst solunum yolu enfeksiyonundan (ÜSYE) sonra yaklaşık 3 hafta kadar öksürük reseptörleri daha duyarlıdır. Bu nedenle çocuklarda uzayan öksürük
semptomu görülebilir.
Çocuklarda öksürük nedenleri:
• ÜSYE
• Bronşit ve bronşiolit
• Astım
• Krup
• İnfluenza
• Pnömoni
• Yabancı cisim
• İritanlar (sigara dumanı gibi)
• Gastroözofageal reflü
Çocukta öksürük tedavisinin temeli öksürüğe neden olan hastalığın tedavi edilmesidir.
Ancak öksürük bazen çocuğun uyku düzenini, okul performansını olumsuz edecek kadar
rahatsız edici olabilir. Öksürük semptomu tedavisi yaparken, öksürüğün hava yollarının temizlenmesi için gerekli bir refleks olduğu unutulmamalıdır. Antitussif, antihistaminik, ekspektoran veya mukolitik ilaçlar yerine öncelikli olarak hava yolunu tahrişi azaltacak
yöntemleri tercih etmek daha güvenli bir tedavi olacaktır. Hava yolu tahrişini azaltmak için ılık sıvıların tüketilmesi (çay, çorba), bal ve pastillerin tüketilmesi öksürük semptomunu azaltacaktır.
Bal: Soğuk algınlığı olan ≥1 yaşındaki çocuklarda öksürüğü tedavi etmek için balı önerilir. Ham bal mukoza üzerinde bir film tabaka oluşturarak iritasyonu engeller. Mukus yüzeyine su çekilmesini sağlar. Anti-inflamatuar, antiviral, antibakteriyel, antioksidan etkileri vardır. Bal (2,5 ila 5 mL [0,5 ila 1 çay kaşığı]) doğrudan veya sıvı (örneğin çay, meyve suyu) içinde seyreltilmiş olarak verilebilir. Bir yaşından küçük çocuklarda botulizm riskinden dolayı bal kullanımından kaçınılmalıdır.
Randomize bir çalışmada, üst solunum yolu enfeksiyonu ve gece öksürüğü olan 300 çocuğa
(1 ila beş yaş arası) tek doz (10 g) bal veya plasebo verildi. Tüm çocuklarda semptomlar
düzelmiştir. Ancak bal verilen çocuklarda semptomlar daha hızlı düzelmiş, öksürük sıklığı ve şiddeti daha hızlı azalmıştır3. Bal ayrıca difenhidramin ile kıyaslandığında da
öksürüğü azaltmıştır4.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Amerikan Pediatri Akademisi (AAP) balı, güvenli ve düşük maliyetli olması nedeni ile bir yaşından büyük çocuklarda öksürük tedavisi için önermektedir. Ülkemizde ise öksürük üzerine etkisi olduğu bilinen bitkisel ekstreler ve bal
içeren şuruplar çocuklarda öksürük tedavisi için güvenli olarak kullanılmaktadır.
Yaşlara göre soğuk algınlığı için önerilen ham bal miktarı;
• 2-5 yaş 2.5 mL
• 6-11 yaş 5 mL
• 12-18 yaş 10 mL
Pastiller: Aspirasyon riski olmayan çocuklarda öksürüğü tedavi etmek için pastiller kullanılabilir. Amerikan Pediatri Akademisi, altı yaşından büyük çocukların tahriş olmuş
boğazını nemlendirmek için pastilleri önermektedir.
Çocuklarda soğuk algınlığına bağlı öksürüğün tedavisi için kodein veya diğer antitussif ajanları (örneğin dekstrometorfan) önerilmemektedir. Bu ilaçların kanıtlanmış bir yararı olmadığı gibi potansiyel zararları vardır6. Çocuklarda kodeinin yan etkileri: somnolans, solunum depresyonu ve hatta ölümdür7; dekstrometorfanın olumsuz etkileri ise davranış bozuklukları ve solunum depresyonudur8. Öksürük semptomunun tedavisinde altta yatan
nedenin tedavi edilebilmesi için muhakkak doktor kontrolünde tedavi almak çok önemlidir.
Alınan tedavinin yanında bal, pastil kullanımı hastanın semptomların azalması ve iyileşme sürecine katkı sağladığı için önerilmelidir.
Kaynaklar:
1. Galway NC, Shields MD. The child with an incessant dry cough. Paediatr Respir Rev. 2019;30:58-64.
2. Chang AB. Cough: are children really different to adults? Cough. 2005;1(1):7.
3. Cohen HA, Rozen J, Kristal H, et al. Effect of honey on nocturnal cough and sleep quality: a doubleblind, randomized, placebocontrolled study. Pediatrics.
2012;130(3):465-471.
4. Oduwole O, Udoh EE, Oyo-Ita A, Meremikwu MM. Honey for acute cough in children.
Cochrane database Syst Rev. 2018;4:CD007094.
5. Fashner J, Ericson K, Werner S, Joseph S, Medicine F. Treatment of the Common Cold
in Children and Adults – American Family Physician. 2012:153- 159. http://www.aafp.org/
afp/2012/0715/p153.html.
6. Malesker MA, CallahanLyon P, Ireland B, Irwin RS, CHEST Expert Cough Panel. Pharmacologic and Nonpharmacologic Treatment for Acute Cough Associated With the
Common Cold: CHEST Expert Panel Report. Chest. 2017;152(5):1021-1037.
7. Tobias JD, Green TP, Coté CJ, SECTION ON ANESTHESIOLOGY AND PAIN MEDICINE,
COMMITTEE ON DRUGS. Codeine: Time to Say “No”. Pediatrics. 2016;138(4).
8. Use of codeine- and dextromethorphancontaining cough remedies in children. American Academy of Pediatrics. Committee on Drugs. Pediatrics. 1997;99(6):918-
920.
