Jannah Theme License is not validated, Go to the theme options page to validate the license, You need a single license for each domain name.
GenelGüncelProf. Dr. S. Güniz Küçükgüzel - Uzman GörüşüYazarlar

28 TEMMUZ DÜNYA HEPATİT GÜNÜ VE TELAPREVİR

Sindirim sistemi ile kana geçen tüm maddeler için bir süzgeç görevi gören, besinleri
vücudumuz için gerekli yapı taşları ve işlevsel maddelere dönüştüren, bazı besinleri, enerji
kaynaklarını, vitaminleri vücudumuzun ihtiyacı olduğunda kullanılmak üzere depolayan,
zararlı maddeleri vücuttan uzaklaştıran, safra asitlerini sentezleyerek besinler ile aldığımız
yağların ve yağda eriyen vitaminlerin emilmesini kolaylaştıran karaciğer en büyük
organlarımızdan birisi olup, karın sağ üst kısmına yerleşiktir ve erişkin bir insandaki ağırlığı
yaklaşık 1.5 kg kadardır. Mikrobik (hepatit virüsleri), toksik (ilaç ve diğer kimyasal maddeler)veya diğer nedenlerle karaciğerde oluşan iltihabik reaksiyona hepatit denir.

1976 Yılında Amerikalı doktor ve genetikçi Baruch Samuel Blumberg (Barry
Blumberg) ve Daniel Carleton Gajdusek , “bulaşıcı hastalıkların kökeni ve yayılması için
yeni mekanizmalar” keşfettikleri için Nobel Ödülü’nü (1976 Nobel Fizyoloji ve Tıp Ödülü)
almış, 1981 yılında Amerikan Gıda ve İlaç İdaresi (FDA, Food and Drug Administration)
insan kullanımı için plazma kaynaklı hepatit B aşısını onaylamıştır. Daha sonra1986 yılında
yapılan araştırmalar neticesinde, ikinci nesil genetiği değiştirilmiş (veya DNA rekombinant)
hepatit B aşıları başarılı sonuçlar vermeye başlamıştır. Dünya Hepatit Birliği (World Hepatitis
Alliance), 2007 yılında kurulmuş, ancak ilk olarak 2008 yılının Mayıs ayının 19’unda Dünya
Hepatit Birliği önderliğinde ilk Dünya Hepatit Günü (World Hepatitis Day) ilan edilmiştir.
2010 Yılının Mayıs ayında 63. Dünya Sağlık Kurulunda kararın kabul edilmesinin ardından,
Dünya Hepatit Günü, ulusal ve uluslararası bilinçlendirme çabalarının birincil odak noktası
olarak dünya genelinde kabul edilmiş, Prof. Blumberg’in 5 Nisan 2011’de ölümünden sonra,
doğum günü olan 28 Temmuz tarihi Dünya Hepatit Günü olarak belirlenmiştir.

28 Temmuz Dünya Hepatit günü, her yıl Dünya Hepatit Birliği (DHB) ve Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ, “World Health Organization”) tarafından belirlenen etkinliklerle bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de düzenlenen ve her yıl belirlenen tema ile çeşitli etkinliklerle değerlendirilmektedir. DSÖ, Dünya Hepatit Günü için 2022 yılında; “Hepatit bakımını topluluklara yaklaştırmak”, 2021 Yılında; “Hepatit Bekleyemez”, 2020 yılında anneler ve yenidoğanlar arasında Hepatit B’yi önlemeye odaklanan “Hepatitsiz gelecek”, 2019 yılında “Hepatiti ortadan kaldırmaya yatırım yap”, 2018 yılında “Hepatiti test et ve tedavi Et”, 2017 yılında “Hepatiti ortadan kaldırın (yok et)”, 2016 yılında “Hepatiti bilin – Şimdi harekete geçin”, 2015 yılında “Hepatiti önleyin; hemen harekete geçin”, 2014 yılında “Tekrar düşün”, 2013 yılında “Bu hepatit. Biliyor. Yüzleş” temalarını belirlemiştir.

2016 Yılı Dünya Hepatit Günü’nde Dünya Sağlık Örgütü, Amerikan Hastalık Kontrol
ve Önleme Merkezi, Viral Hepatitleri Eliminasyon Koalisyonu ve Avrupa Karaciğer Hastaları
Birliğinin desteğiyle Dünya Hepatit İttifakı tarafından 2030 yılında viral hepatitlerin
eliminasyonunu hedefleyen ‘NOhep’ kampanyası başlatılmıştır. Birleşmiş Milletler (BM)
Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinin alt hedeflerinden biri 2030 yılına kadar hepatiti elimine
etmektir. Bu doğrultuda, DSÖ tarafından “Viral Hepatitler Küresel Sağlık Sektörü Stratejisi 2016 – 2021” uygulamaya konulmuştur. Bu kapsamda, Bakanlığımız tarafından hazırlanan
Türkiye Viral Hepatit Önleme ve Kontrol Programı (2018-2023), 12.09.2018 tarihi itibariyle
tüm sağlık kurum ve kuruluşları ile program paydaşlarına duyurulmuştur.

Bu kapsamda uygulanacak stratejiler;
 Viral hepatitler konusunda farkındalığın artırılması,
 Bağışıklamanın artırılması,
 Viral hepatit gözetiminin güçlendirilmesi,
 Anneden bebeğe geçişin azaltılması,
 Tedaviye erişimin artırılması,
 Güvenli kan ürünleri sağlanması,
 Damar içi madde kullananlarda viral hepatit bulaşının önlenmesi,
 Sağlık hizmetiyle ilişkili hepatitlerin önlenmesidir.

Viral hepatitler tüm dünyada yaygın olarak görülen, ülke ekonomilerini çok yakından
ilgilendiren ciddi bir halk sağlığı sorunlarındandır. Dünya genelinde hastalığın büyük oranda
geç dönemde belirti vermesi ve hastaların büyük çoğunluğunun hastalıklarının farkında
olmamaları nedeniyle, risk altında olan veya hastalığının farkında olmayan kişilerin bu
konuya dikkati çekilerek teste yönlendirilmesi ve hastaların tedavi olma oranlarının artırılması hedeflenmektedir. Viral hepatitlere sebep olan farklı hepatit virüs tipleri (A, B, C, D ve E) bulunmaktadır. Bunlardan hepatit B, C ve D kronik karaciğer hastalıklarına yol açmaktadır.

Hepatit A bu etken ile kontamine olmuş su ve besinlerle salgınlara yol açabilen, kötü
hijyenik koşullardan dolayı kolaylıkla bulaşabilen bir hastalıktır. Çocukluk çağlarında hafif belirtilerle geçirilen Hepatit A enfeksiyonu, ileri yaşlarda daha ağır seyretmekte ve şiddetli
karaciğer hastalığı ile ölümlere yol açabilmektedir. Hepatit B ve Hepatit C (HCV) virüsleri
uzun vadede kronik karaciğer hastalığı, siroz veya karaciğer kanserine yol açabildiği için
ayrıca bir öneme sahiptir. Hepatit D virüsü, hepatit B virüs (HBV) enfeksiyonu olan kişilerde
hastalığa yol açar. HBV’nin yokluğunda enfeksiyon yapamaz. Hepatit E virüsü (HEV) fekal-
oral (dışkı ile temas) yol ile bulaşır, vahşi ve evcil hayvanlarda bulunur ve akut enfeksiyona
yol açar. Erişkinlerde, çocuklardan daha sık görülür. Gebelikte geçirildiğinde hepatit E
hastalığı daha ciddi seyreder.

Hepatit B ve Hepatit C;
 Kontrol edilmemiş kan ve kan ürünlerinin transfüzyonuyla,
 Sterilize edilmemiş cerrahi malzemelerin kullanıldığı tıbbi ya da diş müdahaleleriyle,
 Kullanılmış enjektör paylaşımıyla,
 Tıraş bıçağı, diş fırçası gibi eşyaların paylaşımıyla,
 Sterilize edilmemiş araçlarla dövme, akupunktur ya da vücut takılarının uygulanmasıyla,
 Hepatit B ve C taşıyıcılarının aile içi temasıyla,
 Anneden bebeğe doğumda ve sonrasında,
 Güvenli olmayan cinsel ilişkiyle bulaşabilir.

HCV aynı kaptan yemek yemekle, ortak gıda veya su tüketilmesi, emzirme ile, sarılmak, öpüşmek, tokalaşmak, öksürmek, aksırmak, aynı tuvaleti kullanmak, havuza girmek, oyuncak ile oynamak, aynı araçta seyahat etmek gibi yollar ile bulaşmaz. Hepatit B hastalığından korunmanın en etkili yolu aşılanmadır. Hepatit B aşısı güvenli ve etkili bir aşı olup, 1998 yılında rutin çocukluk çağı aşı takvimine eklenmiş olup, ülkemizde bebeklere, ilk dozu doğumda, 2. ve 3. dozları ise 1 ve 6 aylık iken,  risk grubundaki kişilere ise 0, 1 ve 6 ay takvimi ile 3 doz olarak ve ücretsiz uygulanmaktadır.

Hepatit C’den korunmak için; Kişisel sıhhi malzemeler (traş bıçağı, diş fırçası, manikür setleri gibi) paylaşılmamalıdır.   Uyuşturucu madde kullanılmamalıdır, iğne paylaşımı yapılmamalıdır. Lisanslı olmayan yerlerde dövme, piercing gibi girişimler yaptırılmamalıdır.  Hepatit C hastası karaciğerinde hastalık yapacak diğer etkenlerden korunmalıdır. Bunun için şunlara dikkat edilmelidir: Alkol kullanılmamalı, Hepatit A ve hepatit B için aşılanmalı, karaciğere zarar verebilecek ilaçlardan kaçınılmalı, gereksiz ilaçlar kullanılmamalı, mutlaka doktor önerilerine uyulmalı, dengeli beslenmeli, eğer fazla kilolu ise zayıflamalı ve ideal kiloya gelmelidir.

Hepatit C virüsüne karşı aşı henüz bulunmamaktadır, ancak kullanılmaya başlayan yeni ilaçlarla tedavide başarılı sonuçlar alınmaya başlanmıştır. Aşı dışında hastalıktan korunmanın en etkili yolu bulaş yoluna ilişkin koruma önlemlerinin alınmasıdır. Günümüze gelindiğinde artık çok daha etkili, yan etkileri oldukça düşük ilaçlar ile hepatit C çok daha yüksek oranda tedavi edilmektedir. Hastaların uygun tedavi ile hepatit C’den kurtulma olasılıkları, %90’ın üzerindedir. Şu anda ülkemizde hepatit C tedavisinde kullanılan ilaçlar şunlardır: PEG- interferon (Sadece akut hepatit C tedavisinde kullanılmaktadır),  iki farklı kombinasyon (sofosbuvir-ledipasvir ve ombitasvir-paritaprevir-ritonavir-dasabuvir), Haziran 2016’dan itibaren geri ödeme kapsamına alınmıştır. Sofosbuvir,  Sofosbuvir + Ledipasvir-Ombitasvir + Paritaprevir + Ritonavir, Dasabuvir-Ribavirin-Glekaprevir + Pibrentasvir,  Bu ilaçların biri veya birkaç tanesi birlikte kullanılabilir.

2010’lu Yıllara gelindiğinde telaprevir ve boceprevir tabletleri kullanılmaya başlanmıştır. Eczacı dergisinin Aralık 2019 yılında çıkan 178. sayısında bahsetmiş olduğum Telaprevir (Şekil 1) molekülü sayesinde Hepatit C hastalarının uzun süredir beklediği düzenleme  ile birlikte hastalar belli kurallar dahilinde olmak koşuluyla tedavilerini almaya başlamışlardır. Telaprevir, doğrudan etkili bir antiviral (DAA) olarak sınıflandırılır. HCV genotip 1'de viral replikasyonu önleyen, peptidomimetik, seçici hepatit C virüsü (HCV) yapısal olmayan 3/4A (NS3/4A) proteaz inhibitörüdür. Telaprevir, HCV NS3/4 proteazın aktif serin bölgesine kovalan ve geri dönüşümlü olarak bağlanan bir α-ketoamit fonksiyonel grubu içerir. İlaç, HCV ile kodlanmış poliproteinden NS4A, NS4B, NS5A ve NS5B'nin proteolitik bölünmesini bloke ederek, HCV replikasyonunu inhibe eder. Telaprevir, HCV genotip 1a, 1b ve 2'ye karşı in vitro aktiviteye sahiptir, ancak genotip 3a ve 4a'ya karşı daha
az aktiftir.

Telaprevir, hidroliz, oksidasyon ve redüksiyon yoluyla metabolize edilir. Telaprevir'in
başlıca metabolitleri, α-ketoamit bağında hidroliz ile oluşan bir metabolit olan pirazinoik
asittir. Ayrıca, ana bileşikten 30 kat daha az aktif olan telaprevirin R-diastereomerinin baskın metabolitler olduğu bulunmuştur. Telaprevir metabolizmasında sorumlu birincil enzim CYP3A4'tür. Diğer metabolik yollar aldo-keto redüktazlar ve diğer redüktazlar tarafından gerçekleştirilir.

Telaprevir, hepatit C hastalarında tedavi başarısını %80’lere kadar yükseltebilen bir
ajan olarak gösterilmektedir İncivo ® ismiyle eczanelerde satılmakta olmakta olan ilacın
günlük  dozu 3 × 2 tablet olup, 8 saatte bir ağızdan alınmaktadır.  DSÖ, Dünya Hepatit Günü için, “Hepatit bakımını topluluklara yaklaştırmak” temasının kabul edildiği 2022 yılında, Hepatit bilincinin oluşması ve bu hastalıktan uzak kalınmasını temenni ederim.

KAYNAKLAR

Ş. Güniz Küçükgüzel. Hepatit-C virüsü (HCV) ve inhibitörleri, Eczacı Dergisi, ISSN 1306 5734, Sayı:178, s.38-39, 2020.

Enver ÜÇBİLEK, Sabahattin KAYMAKOĞLU, https://www.tkad.org.tr/hepatit-c-enfeksiyonu, erişim tarihi: 14.07.2022

https://www.who.int/campaigns/world-hepatitis-day, erişim tarihi : 14.07.2022

https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/bulasicihastaliklar-haberler/28-temmuz-dunya-hepatit-gunu erişim tarihi : 14.07.2022

https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Telaprevir, erişim tarihi : 14.07.2022

Samuel James Matthews   , Jason W Lancaster. Telaprevir: a hepatitis C NS3/4A protease inhibitor. Clin Ther 2012 Sep;34(9):1857-82., doi: 10.1016/j.clinthera.2012.07.011.

US Natl Inst Health; DailyMed. Current Medication Information for INCIVEK (telaprevir) tablet, film  coated (December 2012). Available from, as of March 12, 2013: https://dailymed.nlm.nih.gov/dailym ed/lookup.cfm?setid=ed0e4f33-cf21-4fe3-918d-1d5b3a23eee4

İlgili Makaleler

Bir cevap yazın

Başa dön tuşu